ÇOCUKLARDA GECE İŞEMELERİ
Çocukluk yaş grubunda idrar kontrolünün sağlanamaması ve idrar kaçırma problemleri aslında sık görülen problemlerdir. Çoğu aile tarafından olağan süreç olarak karşılanabilmekte , ancak idrar yolu enfeksiyonu ve psikolojik ve sosyal problemlere neden olmaya başladıkça hekime müracaat edilmektedir . Ne zamana kadar gece idrar kaçırma normaldir ? Sağlıklı çocuklarda gece idrar kontrolü genelde 4 yaş civarında sağlanır. Eğer 5 yaşından sonra da devam ediyorsa “Gece İdrar Kaçırması” olarak adlandırılır ve idrar kaçırmanın nedeninin araştırılması gerekebilir. 4 yaş civarındaki çocukların %20-25’inde gece işemesi görülürken , 7 yaş civarında % 5-10, erişkin dönemde ise %0,5-3 arasında gece işemelerinin devam ettiği belirlenmiştir. Küçük yaşlarda erkek çocuklarda daha sık görülür iken, ergenlerde her iki cinsiyette görülme sıklığı aynıdır. Gece idrar kaçırması olan çocukların ebeveynlerinde %32 oranında babalarının, %23,5 oranında annelerinin de çocuk iken gece idrar kaçırdığı araştırmalarda gözlenmiştir.
Gece idrar kaçırmaları çocuk büyüdükçe özellikle 5-6 yaş grubundan itibaren çocukta ciddi psikolojik etkilenmelere , içe kapanma , uyum problemlerine neden olabilir , genelde suçlanan ve suçluluk hisseden çocuklardır, sıklıkla psikolojik desteğe ihtiyaç gösterirler. Beş yaşından sonra gece idrar kaçırması olan çocuklarda iyi bir değerlendirme ve muayene ile birlikte olası nedenler gözden geçirilip, sorun büyüyüp psikolojik problemlere yol açmadan tedaviye başlanmalıdır. Aile açısından ise bir süre sonra umutsuzlaşma sadece yatağı kuru tutma davranışına dönüşebilir. Ergenlik ve erişkinlik döneminde ise daha da büyük sorunlara neden olabilir. Hastaların bir kısmı sadece gece idrar kaçırırken bir kısmı hem gece hem de gündüz idrar kaçırırlar. İdrar kaçıran çocukların çok az bir grubunda birlikte nörolojik problemler olabilir , ileri inceleme yada görüntülemeler gerekebilir. Özellikle birlikte gündüz de idrar kaçırma problemi olan çocuklarda , hormonal bozukluklar , böbrek hastalıkları , mesane fonksiyon bozuklukları , psikolojik çok su içme alışkanlığı gibi organik nedenler de araştırılmalıdır.
Çocuklarda gece idrar kaçırmasının farklı nedenleri olabilir ; gece artmış olan idrar yapımı, mesane kapasitesinin az olması, genetik yatkınlık ve uykuda uyaranlara az cevap verme olabilir . Bu çocuklar genelde derin uyuyan adeta top atsan uyanmayacak gibidirler. Derin uyku ile birlikte mesane üzerindeki oto-kontrolün azalması ile birlikte idrar kaçırması ortaya çıkmaktadır . Bu çocuklar genelde uyuduktan sonra 1-2 saat içinde sıklıkla idrar kaçırmaktadırlar . Tedavi seçenekleri her hastada aynı oranda başarılı olmadığı için, her hasta için en kolay uygulamadan başlanarak sonuç alınan uygulamaya kadar adım adım gidilmelidir. Bu çocuklarda sıvı alımının gece saatlerinde kısılması, sık sık tuvalete gitmelerinin sağlanması , uyuduktan 1 saat sonra uyandırılarak kendilerinin idrar yapmalarının sağlanması , kuru kalkma günlerinin takibi ve ödüllendirme başlangıçta alınacak ilk önlemlerdir. Daha sonra gece alarmları ile idrarlarını kaçırdıklarında zil sesi ile uyanmaları sağlanarak herhangi bir ilaç tedavisine gerek kalmadan alışkanlık kazandırılabilir . Davranışsal önlemlerin uzun süre uygulanması ve alışkanlık haline getirilmesi ve yaş ilerledikçe de problemin düzelmesi ideal çözümdür . Ancak bu tür yöntemler ile sonuç alınamayan olgularda ise doktor kontrolünde ilaçlarla tedavi gerekebilir.
Dr Selami Önder
Çocuk Sağlığı ve HastalıklarıUzmanı