Aydın’dan Kadı Köye: Kadıoğlu Zeybeğinin Kısa Yolculuğu.
16.12. 2016 Günü Saat 15,40 da Telefonumdan, Muğla Büyük Şehir Belediyesi Orkestrası’nın Fethiye Kültür Merkezinde Saat 19.30 da vereceği, Mozart dan Zeybeğe adlı Konserine bütün Halkımız davetlidir diye bir mesaj aldım. İlgi alanıma girmesi ve değişik Ülkelerin Bestekarlarının eserleri ile birlikte zeybeklerimizinde seslendirileçek olması beni hayli heyacanlandırdı. Ve tabi ki sözü geçen Saatan 30 dakika önce Salonun ön tarafında yerimi aldım ve beklemeye başladım. Salon Müzik severler tarafından tamamen doldurulmuştu, Ve tam Saatinde perde açıldı. Muğla Büyük Şehir Belediyesi Orkestrası ve Şefleri dinleyicileri zarif bir şekilde selamlayarak, seslendireçekleri Eserleri, hangi Ülkeye ait olduklarını ve Bestekarlarını ayrı ayrı tanıtıp, ayrıntılı ve geniş bir bilgi vererek icraatını sürdürdü. Daha sonra Orkestra Şefi seyirciye dönerek şimdi de size son olarak Kadıoğlu Zeybeğini sunacağız dedi. Fakat Yöresini, kaynak kişisini, derleyenini, Notasını yazanıyla ilgili hiç bir ayrıntı bilgi vermeyince, ben Şefin duyacağı ses tonuyla müdahale ederek nerenin hangi Kadıoğlu Zeybeğini dinleyeceğimizi sordum. Orkestra Şefi cevaben herhalde hepsinin karışımıdır diye cevap verdi. Doğrusunu söylemek ve içimden geldiği gibi yazmam gerekirse, Orkestra Şefinin seslendirdikleri bütün eserlerle ilgili geniş bilgiye sahip iken, kendi ülkemizin ve hatta yöremizle ilgili seslendireceği zeybekle ilgili hiç bir önbilgi dahi almadan, Mozart’an Zeybeklere diye adlandırdığı Konserine yakıştıramadım doğrusu. Hele birde az sonra seslendirdikleri Zeybeyin Köçek Mustafa (Coşkun) dan Hamdi Özbayın derlediği Beşkazamızın Kadıoğlu Zeybeği olduğunu duyunca üzüntüm daha da katlandı.
KADIOĞLU ZEYBEKLERİ HAKKINDA:
Zeybeklerimiz Halkımızın ilgi duyarak seslendirmeye ve oynamaya başladığı, il, AYDIN ilimizdir. Muzaffer Sarısözenin 14.07.1938 tarihinde yapmaya başladığı derleme çalışmalarında Aydın, Çine Kızıltepeden Salih Kavaktan bir Kadıoğlu Zeybeğini derlemiştir.
Zeybeklerin Ana Yurdu olan Aydın İncirli ova dan da, Tarkan Erkanın, Kaynak kişi ve zurnacılardan, Sadettin Doğandan derlediği Aydın Kadıoğlu Zeybeğinin de Notasını yazan Talip Özkan dır.Kadıoğlu Zeybeklerini Türkiye de ilk olarak Bağlamaları ile seslendirenler Yılmaz İpek, Hamdi Özbay ve Talip Özkan dır. Aydın ilinden başlayarak sırası ile Muğla ilimizin Dibekderesi Köyünde, sanki bir müzik okulu misali Yüz Yıldan Günümüze devam eden Zurnaları ile Zeybeklerimizi seslendiren ve Zeybeklerimize önemli katkılarda bulunan değerli dostlara ve Muğla merkezde Zurnası ile Kadıoğlu Zeybeklerini çok iyi icra ettiği içinde kendine Kadıoğlu diye ünlenen ve adı hatırlanmayan bu değerli yöre Sanatcısınada bu satılardan gönül dolusu selamlar, saygılar, sevgiler, gönderiyor, Hayatlarını kaybedenlere de Rahmetler diliyorum.
Burada benim üzerinde durduğum, Zeybeklerle haşır neşir olan Muğla ilinin Büyük şehir orkestrasının Sayın Şefinin bunların hiç birisinden haberdar olmaması üzüntü verici. Şayet öbür Eserlerin kimliklerini bu kadar detaylı anlatmasaydı belki bu anlaşılamaya bilirdi. Müzikle ve bilhassa Zeybeklerle bu kadar yakından ilgilenmeseydim içim belki bu kadar acımazdı. Ben o gün bu Konseri izleyenlerin hiç birisinin bu detayları gözünden kaçtığını sanmıyorum. İşte o nedenle Zeybeklerle ilgili kısacık bir bilgiyi hem o gün Konser izlemeye gelenlerle ve hem de Halkımızla paylaşıyorum.
Muğla ilimizin ilk derlemecisi olarak kabul edilen Hafız Sabri Aksoy Bey 1900 Yıllarında İstanbul Üniversitesin de Nota eğitimi almış ve İstanbul işgal edilmeye başlayınca , bir çok Yurt sever gibi oda Anadolu’ya Memleketi Muğla’ya gelerek Aydın cephesine Muğla Merkez ve İlçelerinden Asker, Cephane, Yiyecek, ve giyecek gibi erzak teymini yapan ve cephe gerisinde görev yapan Kuvayımilliyecilerle çalışmaya başlar.
Muğla ya ilk renk Sazlardan, Ut, Tanbur gibi Müzik aletlerini Hafız Sabri Bey getirir. Hafız Sabri Bey Müzisyendir. Keman, Ut, Tanbur gibi Müzik aletlerini çalar. Nota bilgisi olduğu için Cephe gerisi çalışmalarından zaman buldukca Beşkazamızdan’da bir çok derlemeler yapar ve notalarını yazar. 1920 – 26 Yıllarında Muğla da yaşayan ünlü zurnacı Kadıoğlundan da iki adet Kadıoğlu Zeybeği derlemiştir.
Kadıoğlu Zeybekleri Aydın ilinden, İncirli ovadan, Mulağ’la ve ilçeleri Ula ve önceden Beşkaza diye bilinen Fethiyemizde de Kadıoğlu Zeybekleri çalınır oynanır. TC. Kültür Bakanlığı yayınlarında araştırmacı Armağan Elçi Coşkunun , Muzaffer Sarısöze’nin Hayatı,Sanatı,Eserleri, Çalışmaları adlı Eserinin 235-236 ıncı Sayfalarında Muzaffer Sarısözen’in Beş Kazadamızda (Fethiye) yaptığı araştırmalarda önce (Köçek) Mustafa Coşkun dan ve sonra yine Beşkazamızın Kadıköyüne yürüyerek ordanda Bir Saat mesafede bulunan eski köy Abdallarından Mustafa Acardan da Kadıoğlu Zeybeği derler. 1957 Yılında Hamdi Özbay, Köcek Mustafadan Kadıoğlu Zeybeğini tekrar dinleyip, derlerlemiş ve Notalayarak TRT. Repertuarına kazandırmıştır. Hamdi Özbayın Kadıoğlu Zeybeğini İstanbul Radyosu ve televizyonlarından 1968 – 70 Yıllarında beğeniyle dinlendi. Ve daha halada aynı beğeniyle Müzik severler tarafından dinlenmektedir. Sonra da bir reklam şirketi tarafından uzun süre fon Müziği olarak kullanılmıştır. 1972 Yılında Fethiye Belediye Başkanı Muzaffer Dontlu Belediye Hopörlerlerinden her Hafta Pazartesi ve Cuma Günleri sürekli olarak Halka dinlettirmiştir.
Genel olarak Halk müziği araştırmacıları Kadıoğlu Zeybeklerini ve varyantlarını, çeşitlemelerini araştırırlar ve derleyerek repertuarlarımıza kazandırırlar. (Yüreklerine sağlık) Bu bilgiler, Zeybekler üzerine eşsiz bir çalışmayla , üç ciltlik bir eser meydana getirmiştir. Onur Akdoğunun üç cilt olarak yazdığı Zeybekler adlı Eserinin 1 çiltin 122inci sayfasında, Aydın ili Sultan Hisarda meydana gelen bir olayı kaleme alır. 1667 Yılında kadıoğları adlı bir gurubun Aydın Sultan Hisarda bir isyan çıkardırklarını, Bölgeyi de talan ettiklerini yazar. Muhtemeldir bu Kadıoğlu Obası bu Katliam esnasında bir çok insan da öldürmüştür. Bu nedenle Aydın İlini terk ederler Aydın dan ayrılıp yeni yurtlarına yerleşmeleri ne kadar zamanda gerçekleşti bilinmez. Bu göçebeler Aydından gelerek Beşkazamın (Fethiye) önce Gebelere (içmeler Köyü) gelirler. Kadı Köydeki Aydın lıların da ifadeleride kendilerinin Aydın İncirli Ovadan geldikleri şeklindedir. Kadıoğlu Obası olasıdırki Beşkazanın Kadı Köyüne yerleşirler. Bu göçten sonra yerleştikleri bu bölge Osmanlı Belgerlerinde Kadı Adı adıyla geçer. Daha sonraki yıllarda da burası Kadı Köyü adını almıştır. Kadıoğlu Zeybeği de Aydından göc edenlerle birlikte Bölgemize göc etmiştir. Aydınlıların Beşkazaya hangi tarihde geldikleri kesin olarak bilinmemektedir.
Günümüzün Üç Telli Bağlama ustaları da Kadı Köyündendir. Üç Telli Bağlama Beşkazamızın Kadı Köyünden Antalya Kaş, Çavdır Köyüne kadar yayılmıştır. Bilinen Üç Telli Bağlama ustaları, Ramazan Güngör, Haymaz Mehmet Fırtına,Kadının Ali Kaplan, Abdullah Büyük Aydın, Eski ustalardan bir kaç tanesidir.
İLHAN KURT
ARAŞTIMACI YAZAR
